Al meer dan drie decennia legt Stephan Vanfleteren (°1969) de complexiteit van het leven vast door zijn lens. Hij jongleert met de zee, de dood, het leven en de contrasten tussen geluk en ellende. Zijn portretten, gaande van de vissers van de Noordzee over de inwoners van Charleroi tot iconische figuren als Stromae, Michael Haneke en Kevin De Bruyne, getuigen van zijn unieke talent.
Vandaag viert Le Hangar in Brussel zijn werk met een monumentale tentoonstelling die zijn impact op de hedendaagse fotografie belicht.
Vanfleterens band met licht gaat terug tot zijn tienerjaren in de duinen langs de Belgische kust. Hoewel hij op 16- of 17-jarige leeftijd een carrière in de architectuur overwoog, koos hij uiteindelijk voor fotografie, aangetrokken door de creatieve eenzaamheid en flexibiliteit die het bood. “Ik besefte al snel dat fotografie mijn pad zou worden,” legt hij uit. Na zijn studie aan Sint-Lukas in Brussel begon hij zijn carrière in de straten van de hoofdstad voordat hij de overstap maakte naar de fotojournalistiek bij de krant De Morgen, waar hij ook werkte voor publicaties als Le Monde en Die Zeit.
Een internationaal erkende stijl
Stephan Vanfleteren, zesvoudig winnaar van de prestigieuze World Press Photo award, blinkt uit in de kunst van het vastleggen van rauwe emotie. Zijn beelden, doordrenkt met een onberispelijke techniek en een diep inlevingsvermogen, overstijgen de scènes die ze afbeelden en leveren hem nationale en internationale erkenning op.
Ondanks de uitdagingen die inherent zijn aan fotojournalistiek – vaak in oncomfortabele omstandigheden – heeft Vanfleteren er altijd naar gestreefd om uit zijn comfortzone te stappen en nieuwe horizonten te verkennen. Het is deze constante zoektocht naar vernieuwing die zijn carrière blijft bepalen.
Na een succesvolle carrière van tien jaar bij De Morgen besloot Stephan Vanfleteren een comfortabele positie op te geven om het onbekende te omarmen en zichzelf opnieuw uit te vinden. “Ik wil vaak opnieuw beginnen, me met een nieuwe intensiteit op onbekende thema’s storten”, legt hij uit. Deze alles verterende passie heeft hem ertoe gebracht om uiteenlopende onderwerpen als Charleroi, surfers en de Atlantikwall te onderzoeken, in een obsessieve, bijna manische aanpak.
Zijn nieuwste project markeert een nieuwe fase in zijn artistieke zoektocht: hij belooft te spelen met licht, kleur en hun interactie met oppervlakken, terwijl hij zijn benadering herdefinieert.
Stephan Vanfleteren roept in zijn werk vaak de sfeer op van de grote meesters uit de klassieke en hedendaagse schilderkunst, hoewel hij daar volledig los van staat. Er zijn parallellen te trekken met :
- José de Ribera (1591-1652), voor zijn spel van clair-obscur tussen licht en donker.
- Michaël Borremans (°1963), voor zijn vermogen om mysterie en diepte in te blazen in een figuratieve realiteit.
Andere namen zoals Rembrandt, Caravaggio en Zurbarán komen ook bij me op als ik naar zijn foto’s kijk, hoewel zijn kunst puur fotografisch blijft en alle classificaties overstijgt.
Twee niet te missen tentoonstellingen
- Workshop in Le Hangar in Brussel (tot 21 december 2024): Deze tentoonstelling presenteert 12 jaar werk dat voornamelijk in het natuurlijke licht van zijn atelier in Veurne is gemaakt. In deze ruimte van 60 m², bekleed met grijze doeken en badend in zuidelijk licht, heeft Vanfleteren boeiende werken gecreëerd, vaak op groot formaat. De tentoongestelde foto’s zijn ook verzameld in een boek met dezelfde naam, uitgegeven door Hannibal Books.
- Pèèrdevisschers bij Navigo in Oostduinkerke (tot 4 januari 2025): Een poëtische verkenning van de wereld van de paardenvissers, waarbij traditie en moderniteit worden gecombineerd in opvallend intense shots.
Internationale erkenning
Terwijl Vanfleteren exposeert in Brussel en Oostduinkerke, zijn de meesters die hem inspireerden, zoals Ribera en Borremans, deze winter het onderwerp van grote tentoonstellingen. Ribera is te zien in het Petit Palais in Parijs (tot 23 februari 2025), terwijl Borremans te zien is in het Voorlinden Museum in Wassenaar (tot 23 maart 2025).
Stephan Vanfleteren : L’Atelier, een ode aan het licht en het moment
Met zijn tentoonstelling Atelier in Le Hangar in Brussel en het gelijknamige boek uitgegeven door Hannibal Books, onthult Stephan Vanfleteren een nieuwe dimensie aan zijn kunst. Hij reist niet langer de wereld rond voor zijn foto’s, maar nodigt de wereld uit in zijn atelier, waar hij beelden componeert van een zeldzame soberheid en verfijning, verlicht door natuurlijk licht uit het zuiden. Dit licht, dat steeds verandert en onvoorspelbaar is, wordt een essentieel onderdeel van zijn werk en geeft elke opname een unieke diepte.
Werken met licht: tussen beperking en vrijheid
In zijn bescheiden atelier wapent Vanfleteren zich met geduld en observatie en accepteert hij de grillen van het natuurlijke licht. “Een bewolkte hemel, een kortstondige regenbui, dan weer een zonnestraal… Alles verandert in een kwestie van minuten. Het heeft een directe invloed op wat ik fotografeer. In tegenstelling tot kunstlicht, waarbij het resultaat voorspelbaar is, vereist deze methode samenwerking met de elementen. Deze aanpak wordt soms vervloekt, maar stelt hem desondanks in staat om het onvoorspelbare vast te leggen en ruimte te laten voor emotie.
Een rode draad door de genres
Van zijn vroege fotojournalistiek tot zijn portretten en introspectief werk, de rode draad door het werk van Vanfleteren is zijn vermogen om elk beeld relevant te maken, zowel voor hemzelf als voor zijn publiek. In Atelier gaat hij nog een stap verder en neemt hij alle tijd om eenvoudige maar krachtige beelden te componeren, zoals een lichtvlek op een grijs doek of een golf op zee. Deze beelden zijn verre van triviaal en nodigen uit tot contemplatie en reflectie.
Een meditatie over licht en emotie
Het werk van Vanfleteren is doordrongen van melancholie en dankbaarheid jegens het licht. Hij groeide op aan zee en observeerde de opvallende contrasten tussen de seizoenen: de euforie van de zomer en de eenzaamheid van de winter. Deze dualiteit bepaalt zijn werk, waarin licht een metafoor wordt voor transformatie en emotie.
Zoals de schrijver Ilja Leonard Pfeijffer, een vriend van Vanfleteren, opmerkt in het voorwoord van het boek Atelier: “Zijn foto’s zijn geen weergave van de bevroren werkelijkheid, maar zorgvuldig gecomponeerde sculpturen van licht, naar het beeld van de grote oude meesters”.
Een afstandelijke benadering van snapshots
In tegenstelling tot snapshots die een moment in de tijd vastleggen, vangen Atelier’s foto’s licht als een spiegel voor emoties en ideeën. Deze nauwgezette composities brengen zijn werk dichter bij dat van de klassieke schilders, terwijl ze het in een hedendaagse context plaatsen.
Het oude licht en de tijd: een uniek perspectief door Stephan Vanfleteren
Voor Stephan Vanfleteren is licht veel meer dan een eenvoudig technisch element: het is een verbinding met het verleden, een manier om zijn kunst in historische continuïteit te plaatsen. “Het licht dat vandaag mijn atelier binnenkomt, is oud en moe. Hij reisde meer dan acht minuten van de zon af”, legt hij uit. Maar afgezien van deze letterlijke uitleg trekt hij een parallel met grote meesters als Caravaggio, Ribera of Rembrandt: “Ditzelfde licht werd 300 of 400 jaar geleden door deze kunstenaars in hun ateliers waargenomen. Het legt een tastbare verbinding tussen hun werken en die van mij, wat mij een heel bijzonder gevoel geeft. »
“IK VERGELIJK MEZELF NIET MET HEN, MAAR ALS IK ME VOOR EEN CARVAGGIO, EEN RIBERA OF EEN REMBRANDT STAAT, ZIE IK, IK VOEL, HERKEN IK IETS IN HUN SCHILDERIJEN
DIE IK OOK IN MIJN ZIE
WORKSHOP NAAKT OF PORTRET FOTOGRAFEREN. »
Een laatste beeld vol betekenis
In het boek Atelier stelt de laatste foto een tafel voor die bedekt is met een grijs canvas, waarop de schaduw van een menselijk silhouet wordt geprojecteerd, alsof hij op een catafalk staat. Dit uiteindelijke beeld is doordrenkt van symboliek en herinnert aan het verband tussen fotografie en de dood. “Fotografie legt een moment vast dat op het moment dat de foto wordt gemaakt al tot het verleden behoort. Het staat vast, zonder projectie naar de toekomst”, zegt Vanfleteren. Deze reflectie onderstreept de rol van fotografie als tijdloze getuigenis, die vereeuwigt wat niet meer is.
Een tentoonstelling en een boek om na te denken over tijd en licht
De tentoonstelling Atelier is, net als het bijbehorende boek, een uitnodiging om diepgaande thema’s te verkennen: licht, tijd en sterfelijkheid. Elk beeld, of het nu een portret, een naakt of een stilleven is, is een meditatie over kwetsbaarheid en duurzaamheid, twee begrippen die intrinsiek verbonden zijn met de natuur.
